DERS İÇERİKLERİ
SOS 501 SEMİNER I
Bu dersin temel hedefi öğrencinin akademik bir çalışma için gerekli olan analitik, pratik ve etik ilkeleri kavrayarak, bilimsel bir araştırmanın dizayn sürecini yönetebilecek yetkinliğe kavuşmasını sağlamaktır. Ders, öğrenciye araştırma yapmanın temel ilkeleri ve araştırmanın temel basamaklarını sosyolojinin güncel tartışmaları doğrultusunda tematik konular eşliğinde öğretir.
SOS 502 SEMİNER II
Seminer II dersi, temel olarak öğrenciye akademik yayın biçimlerinin üretimiyle ilgili bilgi verir. Dersin sonunda öğrencinin tez çalışmasını dizayn etme bilgisinin yanı sıra akademik makale, rapor, inceleme, bildiri, kitap bolumu gibi farklı yazılı akademik üretim biçimlerine ve sunum yapabilme becerilerine vakıf olması beklenmektedir. Dersin sonunda öğrenciden kendi taslak araştırma dizaynını sunması beklenir.
SOS 503 SOSYOLOJİK DÜŞÜNCE TARİHİ I
Bu ders Comte, Parsons, Spencer, Marx, Durkheim, Weber, gibi klasik sosyoloji kuramcılarını Fransız Devrimi ve Endüstri Devrimi gibi önemli toplumsal dönüşümler ekseninde öğretir. Bunları öğretirken, öğrencinin sosyolojinin temel tartışma konularından biri olan ‘birey ve yapı’ tartışmasına erken donemin üç ana paradigması- işlevselcilik, çatışma kuramı ve sembolik etkileşimcilik - içerisinden analitik argüman üretebilmesi hedeflenir. Öğrencilerden beklenen teorik duruşlarını oluşturacakları ve sağlamlaştıracakları kuramlara odaklanarak, derinlemesine okuma yapmaları ve bu okumaları bir soruna/ soruya cevap veren analitik bir metin haline dönüştürebilmeleridir.
SOS 504 SOSYOLOJİK DÜŞÜNCE TARİHİ II
Bu ders öğrenciye Foucault, Derrida, Deleuze, Baudrillard, Latour, Said, Spivak, Butler gibi düşünürlerin teorilerinin bilgisini vererek, öğrencinin özellikle post yapısalcılık ve post kolonyalism hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmasını amaçlamaktadır.
SOS 505 AİLE VE TOPLUMSAL DEĞİŞME
Bu ders aile sosyolojisine dair kavram ve kuramları açıklayarak, aileyi toplumsal değişmenin bir tetikleyicisi ve aynı zamanda bir edilgeni olarak ele alır. Ders temel olarak ailenin Türkiye’deki ve dünyadaki tarihsel dönüşüm süreci, yapısı, işlevleri ve türleri ile aile sosyolojisinin kapsadığı teorik yaklaşımları inceler. Bu inceleme esnasında, aileyi salt toplumsal düzeni sağlayan işlevsel bir kurum ve/ya eşitsiz güç ilişkilerinin yeniden üretildiği bir yapı olarak ele almak yerine, toplumsal değişmeyi öncüleyen ve aynı zamanda ondan etkilenen dinamik bir ilişkiler ağı olarak kurgular. Bu durum, dersin ailenin fonksiyonlarını veya çatışma alanlarını gözardı ettiği anlamına gelmez. Bu derste öğrenci aile ve toplumsal yapı arasındaki ilişkiyi dinamik bir bicimde ele almayı öğrenir. Ders, aile kurumunun siyasi, ekonomik, kültürel alanlarda ortaya çıkan toplumsal değişimleri ne şekilde tetiklediğine ve bu değişimlerin kurumun kendisini nasıl dönüştürdüğüne odaklanır. Aynı zamanda aile sosyolojisinde kullanılan araştırma yöntemlerine de değinen ders, Türkiye’deki ve dünyadaki ailenin düzenlenmesine yönelik sosyal politikalar hakkında da bilgi verir.
SOS 506 AVRASYA'NIN TOPLUMSAL YAPISI VE KADIN HAREKETLERİ
Bu ders, 21.yüzyıldaki mevcut sosyal ve akademik tartışmalar içerisindeki önemli iki konuyu birlikte düşünmeyi önermektedir: Avrasya'nın toplumsal yapısı ve Feminist Hareketler. Derste toplumsal cinsiyete dayalı Avrasya'nın toplumsal yapısı konusunu gündeme gelirken, tarihsel olarak siyaset, cinsiyet ve feminizm sorunsalı ele alınacaktır.
Feminizmin toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve siyaset hakkında ortaya atmış olduğu tartışmaları kendi içinde sıralamak zordur. Yine Avrasya'nın toplumsal yapısı konusunda feminizmin ortaya attığı iki temel soruyu şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bugün Avrasya'da var olan ataerkil siyasal sistem meşruiyetini nereden almaktadır?
- « Toplumsal cinsiyet » kavramını merkeze alan bir sistemi önerirken feminizm, mevcut sistem içerisinde kalkınmadan ve yoksulluktan en çok etkilenen kadınlara, yoksullara, göçmenlere, ve Avrasya özelinde Türk azınlıklara yol gösterebilecek bir yeni paradigmalar dizisiyle ne oranda/nasıl karşımıza çıkmaktadır ?
SOS 507 ÇALIŞMA VE TOPLUM
Bu ders öğrenciyi günümüz hâkim ekonomik sistemi olan kapitalizmin analitik çözümlemesini yapmaya teşvik eder. Bunu yaparken çalışma hayatı ve çalışma hayatının temel düzenleyicileri olarak aile ve devlete odaklanan ders, ‘sosyal’ olanın çalışma yaşamı içerisinde nasıl şekillendiğini ve çalışma yaşamının kendisini nasıl şekillendirdiğini bu kurumlar aracılığıyla anlamaya çalışır. Bu anlamlandırma esnasında öğrencinin spesifik olarak tartışacağı sosyolojik kavramlar küreselleşme, ekonomik kriz, bireyselleşme, kolektivizm, iş bölümü, rıza gösterme, direnme, kamusal alan, özel alan, emek, cinsiyet, çalışma koşulları ve akrabalık ilişkileri olacaktır. Dersin sonunda öğrenciden beklenen, çalışma yaşamını yalnızca bir ekonomik örgütlenme biçimi olarak anlamlandırması değil, aynı zamanda bu ekonomik sistemin sosyal örgütlenmesinin bilgisine de sahip olması ve bu konuda analitik argümanlar üretebilmesidir.
SOS 508 BEDEN SOSYOLOJİSİ
Bu ders, bedenin yalnızca biyolojik değil aynı zamanda sosyal bir varlık olduğu; sosyal olarak inşa edildiği savı üzerinden hareket eder. Bu bağlamda, bedenlerimizin toplumsal olarak nasıl konumlandığını/konumlandırıldığını irdeleyen ders, başlıca; bedenin sosyal inşası, sosyoloji, biyoloji ve beden arasındaki ilişki, bedenin disipline edilmesi, beden
sel çalışma, bedenin medyadaki sunumu, anorexia, blumia ve obezite gibi (fizyolojik) psikolojik (sosyolojik) rahatsızlıklar konularına odaklanır. Dersin odaklandığı konular, öğrencilerin aynı zamanda cinsiyet, sınıf, din, etnisite gibi kavramları farklı pencerelerden düşünmesini sağlaması bakımından da oldukça önemlidir.
SOS 509 DEĞERLER ve KÜLTÜR
Bu ders öğrenciye ‘değer’ kavramının içini sosyolojik bir gözle doldurmayı öğretir. Bunu yaparken, tarihsel ve toplumsal karşılaştırmalar yaparak ‘değer’ kavramının ve değerlerin değişen ve değişmeyen tanımlarını ortaya koymaya çalışır. Değerlerin, inanç, ideoloji ve ahlakla nasıl farklılaştığını ve/ya nasıl iç içe geçebildiğini anlatan ders, aynı zamanda ‘değerlerin’ toplumsal yapının isleyişindeki rollerine odaklanır. Dersin sonunda öğrencinin yalnızca ‘toplumsal değer’ kavramının sosyolojik tekabülünün ayırdına varmış olması değil aynı zamanda ‘değerlerin’ nasıl araştırılacağına dair yöntemsel bilgiye dair fikir edinmiş olması da beklenir.
SOS 510 ÇOCUKLUK VE GENÇLİK SOSYOLOJİSİ
Bu ders çocukluk ve gençlik çalışmalarını sosyolojik bir bakış açısıyla ele almaktadır. Dersin amacı yaşam döngüsünün nasıl sosyal olarak inşa edildiğini ve çocukların ve gençlerin deneyimlerinin sosyal kurumlar ve farklı kimliklerin etkileşiminden nasıl etkilendiğini anlamaya çalışmaktır. Ayrıca, çocukluk ve gençlik çalışmalarındaki yöntemsel yaklaşımlarda dersin konusu içerisinde yer almaktadır. Son olarak, çocukların ve gençlerin ulusal ve küresel bağlamda karşılaştıkları sorunlar ders kapsamında tartışılacaktır.
SOS 511 GÜNLÜK YAŞAM VE TOPLUMSAL CİNSİYET
Günlük yaşam toplumsal cinsiyeti hem kuran hem de onun tarafından her an yeniden üretilen bir alandır. Günlük yaşam içinde toplumsal cinsiyet kimliklerinin ve rollerinin nasıl ve hangi yollar içinde kurulduğu, insanların bu sürece nasıl ve ne kadar dahil oldukları incelenecektir. Derste işlenecek başlıklar şunlardır: Toplumsal cinsiyet kavramı; Toplumsal cinsiyet eşitsizliği; Medya, eğitim, tüketim, siyaset, dil, eviçi, tarih, bilim, din vb. alanlarda toplumsal cinsiyet kalıplarının üretilmesi, pekiştirilmesi ve sürdürülmesi; Özel alan-kamusal alan ayrımı ve yarattığı sorunlar; Toplumsal cinsiyet rolleri ve annelik-babalık ilişkisi; Din ve kadın; Kadına karşı şiddet; Çocuk evlilikler; Kadın yoksulluğu; Erkeklikler; Sosyal politikalar ve kadın.
SOS 512 GÜNÜMÜZ TÜRKİYE’SİNDE KIRSALIN DÖNÜŞÜMÜ
Bu dersin ana hedefi Türkiye’deki kırsal dönüşümün küresel ekonominin dinamikleriyle ilişkisini anlayabilmektir. Bu ilişki ağını anlamak öğrenciye, küresel ekonominin isleyişini, kırsal nüfusun ve kırın sosyal bir alan olarak dönüşümünü, bununla ilintili olarak göç, değişen çalışma koşulları, geleneksel aile yapısındaki dönüşüm gibi olguları öğretir. Bununla birlikte ders, daha geniş çerçevede gıda güvenliği ve sağlığı gibi tartışmaları da gündeme taşır. Bu ders ülkenin güncel problemlerine geniş ve farklı bir perspektiften sosyolojik bir bakış kazandırmasıyla birlikte, teorik olarak öğrenciyi farklı pencerelerden bakmaya yönlendirecek olması nedeniyle de önemlidir. Öğrenci küresel gıda sistemini ve Türkiye’deki kırsal nüfusun bu sistemdeki yerini anlarken, bu ilişkiler ağında makro ve mikro boyutlarda güç ilişkilerini irdeleyecek, gıda gibi ‘önemsiz’ sayılabilecek bir ‘şeye’ odaklanarak erişebileceği sosyolojik tahlillerin ayırdına varacak ve bu ilişki ağlarını mümkün kılan ve inşa eden ‘söylemlerin’ çözümlemesini yapabilecektir.
SOS 513 İLERİ NİCEL ARAŞTIRMA VE VERİ ANALİZ TEKNİKLERİ
Bu ders öğrenciye nicel veri üretmeyi ve var olan nicel bilgiyi kullanmayı öğretmeyi hedeflemektedir. Öğrencinin sosyolojik bir araştırma için hangi tür niceliksel bilgiyi hangi şekillerde üreteceği, bu anlamda nicel araştırma dizayn edebilme ve niceliksel veriyi elde etme surecine hâkim olması dersin ilk bölümünü oluşturur. İkinci kısımda ise, öğrenci SPSS programını kullanarak, büyük veri setlerindeki niceliksel bilgiyi elindeki değişkenlerin yapısına uygun testlere tabi tutarak analiz etmeyi öğrenir. Bu doğrultuda öğrenci SPSS’e veri girişi, verilerin sınıflanması, verilerin analizi gibi basamaklara hâkim olacak, regresyon, Anova, ki kare gibi testleri kullanmayı öğrenecektir. Aynı zamanda ders, niceliksel verinin sosyolojik bir araştırma raporunda ya da makalede nasıl sunulması gerektiğinin bilgisini de içerir.
SOS 514 MODERN TOPLUMDA DİN
Dinlerin ortaya çıkış ve koşulları, dinî yorumların toplumsal nedenleri, bir toplumsal olgu olarak dinin kurumsal yeri, laiklik ve demokrasi, yeni dini hareketler, dini gruplar, sivil toplum ve din ilişkisi, modern gündelik yaşamın biçimlenmesinde dinin etkisi, bu dersin başlıca konularıdır.
SOS 515 KENT ÇALIŞMALARI
Kentlerin doğuşundan modern kente kent tarihi çalışmaları, kent kuramları ve güncel yaklaşımların orijinal metinler üzerinden değerlendirilmesi ve tartışılması, kente eleştirel yaklaşımların tartışılması, dünya ve Türkiye’deki kentleşme deneyimlerinin, gecekondu ve kentsel mekanının dönüşümünün değerlendirilmesi, Türkiye ve dünyadaki kent çalışmalarının karşılaştırmalı bir şekilde ele alınması, küreselleşme, postmodernizm, kent yoksulluğu ve sosyal adalet tartışmaları, göç, yoksulluk kültürü, alt kültür tartışmaları, dünyada ve Türkiye’de kent ve siyaset, kentsel dönüşüm, soylulaştırma, kentsel toplumsal hareketler ve kent hakkı, gündelik hayat, kent ve toplumsal cinsiyet.
SOS 516 NİTEL ARAŞTIRMA ATÖLYESİ
Bu ders öncelikli olarak öğrenciyi niteliksel araştırma yöntemlerinin teorik arka planıyla tanıştırır ve sonrasında pratik bir nitel araştırma dizaynı kurgulamasına yardımcı olur. Öğrencinin nitel araştırma yöntemlerini, ‘anlam, değer, inanç, bilgi’ oluşturma süreçlerini anlamaya yarayan birer araç olarak algılamasını ve kullanabilmesini hedefleyen ders, özel olarak mülakat, gözlem, katılımlı gözlem, oto-etnografi gibi teknikleri uygulamalı bir şekilde öğretir. Dersin sonunda öğrencinin bu tekniklerin temel kavram ve ilkelerine vakıf olması, mülakat sorusu hazırlayabilme, mülakat sürecini ‘yönetebilme’, araştırılanla ‘uyum’, gözlem notu tutma, saha günlüğü tutma gibi süreçler hakkında bilgi ve deneyim kazanmış olması beklenir. Bununla birlikte ders, öğrenciye nitel araştırma ile üretilmiş olan bilimsel bilgiyi, nitel araştırmanın kavramlarıyla kritik edebilmeyi öğretir. Bu bağlamda öğrencinin bilgisine erişeceği kavramlar su şekilde sıralanabilir: ‘göreli objektiflik’, düşünümsellik/ öz- düşünümsellik, empati, içeriden/dışarıdan olma, güç ve etik.
SOS 517 POLİTİKA VE SOSYAL TEORİ
Bu ders politika ve sosyal teori arasındaki ilişkiyi, düşünürlerin politikayı ve politikanın gündelik yasama etkisini nasıl kuramsallaştırdıklarını irdeleyerek tartışmaya acar. Politika ve sosyal teorinin birbirinden hiçbir zaman ayrı olmadığı savı üzerine temellenen ders, güç, iktidar, bürokrasi, demokrasi, totalitaryanizm, faşizm, laiklik, kamusal alan, etik gibi kavramları ve tartışmalarını, Foucault, Weber, Marx, Hegel, Arendt, Bauman, Habermas gibi düşünürler ile birlikte tartışır. Dersin sonunda öğrencinin politika nedir sorusuna farklı pencerelerden cevap verebilmesi ve bu cevabı gündelik yaşamın örgütlenmesini anlamak için kullanabilmeyi öğrenmesi beklenmektedir.
SOS 518 TOPLUMSAL HAREKETLER ÇALIŞMALARI
Toplumsal hareketlerin eski/yeni sınıflandırılması çerçevesinde ve bunun ötesinde tarihsel olarak değerlendirilmesi, toplumsal hareketlerin kavramsallaştırılması ve farklı kuramların, yaklaşımların orijinal metinlerden tartışılması, toplumsal hareket dinamiklerinin incelenmesi, hareketlerin arkasındaki neden ve ortaya çıkışındaki etkenler, bir süreç olarak nasıl değiştikleri, aktörlerin kimler olduğu ve nasıl değiştiklerinin tartışılması, “küresel” hareketler, “yeni” toplumsal hareketler, “kentsel” toplumsal hareketler, kadın hareketleri ve feminist hareketler gibi başlıklar altında toplumsal hareketlerin incelenmesi, toplumsal hareketlerin gündelik hayat ve direniş ve duygular açısından tartışılması, güncel toplumsal hareketler çalışmalarının metodolojik açıdan değerlendirilmesi, Türkiye ve dünyadan hareketlerin karşılaştırmalı olarak farklı kuramlar/yaklaşımlar kullanarak çözümlenmesi.
SOS 519 SOSYOLOJİ’DE ANTROPOLOJİK YAKLAŞIMLAR
Bu dersin temel hedefi sosyoloji ve antropoloji disiplinleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. İki disiplinin farklılıklarını ama daha çok benzerliklerini tartışmaya açan ders, öğrenciyi dolaylı olarak, sosyolojinin temel inceleme nesnesi ‘toplum’ mudur ‘kültür’ mu; bu ikisi nasıl birbirinden farklılaşır ve aynılaşır gibi sorular çevresinde dolaştırır. Bu dolaşma esnasında öğrenciyi, bu soruya verilen farklı cevaplar etrafında kendi teorik duruşlarını oluşturmaya ve yöntemsel soruları/ sorunları düşünmeye teşvik eder. Bu teşvik öğrencinin özellikle etnografi konusunda bilgisini sağlamlaştırmasına, bununla birlikte iki disiplini tarihsel olarak birbirine yakınlaştıran nedenler üzerine yoğunlaşırken – antropologların artık kendi toplumlarında araştırma yapmaya başlaması gibi – sosyal bilimlerin tarihsel dönüşümü hakkında da fikir sahibi olacaktırlar.
SOS 520 TÜRK TOPLUM YAPISI
Bu derste modernleşme çabaları sonrasında Osmanlı toplumundan miras kalan sosyal problemler ve süreçlerin ele alındığı bir perspektiften toplumumuzun genel bir çerçevesi çizilir. Bu çerçevede kadim Türk kültürünün genel olarak etkilendiği olay ve süreçler incelenir. Türk toplumunun siyasi, ekonomik, dini vb. genel hatlarının belirginleştirilerek adeta genel bir karakteri çıkarılır. Bu karakterin günümüz yaşantısı ile bütünleşebilmesi ve günümüz hayatına etkileri ile Türk toplumunun ve günümüzde karşılaşılan problemlerin daha net bir şekilde anlaşılması sağlanır.
SOS 521 SUÇUN ve CEZALANDIRMANIN SOSYOLOJİSİ
Derste suç ve sapma kavramları ile suçlu davranışın ölçülmesi ve suçlu davranışı açıklayan kuramlar ve suçlu davranışa neden olan etkenler eleştirel bir biçimde tartışılır. Bu derste suç, sosyal boyutlarıyla derinlemesine bir şekilde ele alınır. Ayrıca suçun nedenleri ile ilgili teorik çerçeve yanında suçun toplumsal yansımaları ve uygulanan müeyyidelerin sosyal formları tarihsel bir şekilde ele alınır.
SOS 522 TÜRK MODERNLEŞMESİ VE SİYASAL KİMLİKLER
Bu derste Osmanlı-Türk modernleşmesinin seyri, ana karakteristik özellikleri, belirleyici şahsiyetleri ve temel problem alanları ele alınacaktır. Ayrıca bu süreçte ortaya çıkan, şekillenen ve günümüze kadar seyrini ve değişimini takip edebileceğimiz milliyetçilik, muhafazakârlık, İslamcılık, Kemalizm ve sol gibi başlıca siyasal kimlikler analiz edilecektir.
SOS 523 İNGİLİZCE SOSYOLOJİK METİN OKUMALARI
Bu dersin amacı, öğrencinin sosyolojinin temel ve güncel metinlerini ingilizce okuyup tartışarak, sosyolojinin temel kavramlarına bu dilde hâkim olmasını ve güncel sosyoloji tartışmalarına dair bilgi sahibi olmasını sağlamaktır. Ders, temel metin ve temel metindeki tartışmaları baz almış bir güncel metinin birlikte okunması seklinde ilerleyeceğinden, öğrencinin kavramsal ve kuramsal çerçeve oluşturma, literatüre katkı sunma gibi akademik gerekliliklerinin ayırdına varmasını sağlamakla birlikte, öğrenciye güncel sosyoloji literatürünü daha yakından takip etme şansı da sunmaktadır.
SOS 524 OSMANLICA SOSYOLOJİK METİN OKUMALARI
Ders meşrutiyet dönemi ve sonrasında yazılmış olan osmanlıca sosyolojik metinlerin okumasına odaklanacaktır. Ders özellikle Prens Sabahattin, Ziya Gökalp, Filibeli Ahmet Hilmi, Ahmet Cevdet Paşa, Said Halim Paşa, Mehmet Akif, Mehmet İzzet, Halim Sabit Şibay gibi dönemin entelektüel isimlerinin içinde yer aldığı sosyolojik tartışmaları kendi metinleri üzerinden takip etmeyi amaçlamaktadır.